انحصار وراثت یعنی چه؟
احتمالا تا به حال کلمه صدور گواهی انحصار وراثت را شنیده اید، اما به چه معناست؟ وقتی عده‌ای بعد از فوت یکی از نزدیکانشان انحصار وراثت می‌کنند، یعنی منحصر بودن آنها در ارث بردن از فرد متوفی از نظر قانونی را ثابت کرده و در ضمن دادگاه سهم‌الارث هر یک از آنها را مشخص می‌کند. این موضوع در یک برگه از طرف دادگاه (در حال حاضر شورای حل اختلاف) بیان می‌شود که اصطلاحا به آن گواهی انحصار وراثت می‌گویند.
در اصطلاحات حقوقی کلمه «ترکه» یا «ما ترک» به معنی همان ارث یا دارایی فرد فوت شده است. این اصطلاح با اقتباس از آیه: «للرجال نصیب مما ترک الوالدان» به‌کار برده می‌شود.
قانون می‌گوید که باید تکلیف وارثان فرد فوت‌شده و سهم هر یک از آنها در اموال باقی مانده مشخص شود. این کار را اصطلاحا «انحصار وراثت» می‌گویند. در ادامه با سایت دیده بان حقوق امیر همراه باشید تا با تمامی مراحل و شرابط صدور گواهی انحصار وراثت آشنا شوید.
شماره تماس گروه دیده بان حقوق: 02188928452 – 02188928542 – 09124726641
آدرس دفتر گروه دیده بان حقوق: تهران، خیابان فلسطین شمالی، نبش کوچه شهید نجف غزایی عتیق، پلاک 475، طبقه پنجم، واحد 57
گواهی انحصار وراثت را چطور باید گرفت و چه مراحلی را برای دریافت آن باید طی کرد؟
گام اول) فرم مخصوص را بگیرید
اولین مرحله برای دریافت گواهی انحصار وراثت این است که فرم مخصوص درخواست این گواهی را تهیه کنید، از کجا؟ یک راست باید به شوراهای حل اختلاف بروید. اینکه به کدام شعبه شورا بروید هم مهم است. شما باید به شورای حل اختلاف محلی بروید که آخرین اقامتگاه متوفی بوده است. در اینجا می‌توانید فرم مخصوص را دریافت کنید. (فرم استشهاد یه از تمامی شوراهای حل اختلاف قابل دریافت است).
در صدور گواهی انحصار وراثت باید اسامی افرادی که از متوفی ارث می‌برند را با مشخصات کامل و نسبت آنها با مرحوم بنویسید، لازم است سه نفر شاهد غیر وارث و غیر هم فامیل با متوفی و وراث (و ترجیحا مرد) به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه و فرم را امضاء نمایند، و امضاء ایشان نیز توسط دفاتر اسناد رسمی گواهی شود .و دوباره با این فرم به شورای حل اختلاف برگردید.
گام دوم) مراجعه به اداره مالیات محل
لازم است فهرست تمامی اموال منقول و غیرمنقول متوفی با اسناد آنها به اداره دارایی حوزه محل سکونت متوفی ارایه و گواهی مالیات بر ارث از اداره دارایی اخذ شود.
گام سوم) مراجعه به شورای حل اختلاف
فرم مخصوص انحصار وراثت که با امضای همه وراث و شاهدان در یکی از دفاتر اسناد رسمی ثبت شده، کپی برابر اصل شناسنامه وراث، گواهی فوت متوفی، کپی برابر اصل عقدنامه همسر متوفی، دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت و رسید گواهی مالیاتی یا همان مالیات بر ارث (فقط متوفیان قبل از سال ۹۵)، مدارک مهمی هستند که شما باید تهیه کرده باشید و آنها را به یکی از شوراهای حل اختلاف تحویل دهید. یادتان باشد که حتما اصل شناسنامه وراث را به همراه داشته باشید. نکته دیگر هم این است که لازم نیست همگی ورثه به شورای حل اختلاف مراجعه کنند، یک نفر از وراث برای ارائه مدارک و دادخواست به شورای حل اختلاف کفایت می‌کند.
برابر اصل نمودن مدارک را شوراهای حل اختلاف نیز انجام می دهند.
گام چهارم) مراحل بعدی بدون شما
کار صدور گواهی انحصار وراثت را از این مرحله به بعد باید به شورای حل اختلاف بسپارید. مرجع قضایی پس از ملاحظه اسناد و مدارک ارائه شده و با هزینه شما در یک روزنامه کثیرالانتشار، تقاضای شما را آگهی می‌کند تا اگر شخص متوفی، وارث دیگری داشته باشد با ملاحظه این آگهی به دادگاه مراجعه کند. پس از گذشت یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که کسی به آن اعتراض نکند، بدون تشکیل جلسه رسیدگی و دعوت از وراث، صدور گواهی انحصار وراثت انجام خواهد شد.
گام پنجم) معترضان چه کنند؟
۲ گروه می‌توانند به گواهی انحصار وراثت صادر شده اعتراض کنند و دادگاه هم باید با تشکیل جلسه‌ای دیگر، تکلیف را مشخص کند. یکی از کسانی که می‌تواند اعتراض کند دادستان قضایی است؛ یعنی این دادستان اگر تشخیص دهد که فرد فوت شده وارثی ندارد و درخواست ارائه شده بی‌اساس است، می‌تواند به صدور این گواهی اعتراض کند. گروه دوم هم افرادی هستند که فکر می‌کنند نامشان باید در میان وراث باشد و نیست یا گواهی صدور گواهی انحصار وراثت به زیان آنها انجام و صادر شده است. به هر حال هر یک از این ۲ گروه باید اعتراض خود را کتبا اعلام کنند و حق دارند که از رأی دادگاه، تقاضای تجدیدنظر کنند.
گام ششم) به دنبال تقسیم ارث
با داشتن گواهی انحصار وراثت می‌توانید به شکل کاملا قانونی، سراغ تقسیم ارث بروید. بانکها هم با وجود این گواهی به شما اجازه برداشت از حساب شخص متوفی را خواهند داد. فقط دانستن یک نکته در این زمینه مهم است؛ یادتان باشد درصورت متعدد بودن تعداد وراث، یا باید همه در زمان طلب اموال متوفی حضور داشته باشند یا اینکه همه وراث به یکی از ورثه، وکالت رسمی و محضری بدهند که به دنبال جمع‌آوری اموال برود. ملکی هم که به نام متوفی در اداره املاک ثبت شده باشد، با صدور گواهی انحصار وراثت، به نام همه وارثان ثبت خواهد شد.
موقع تقسیم ارث و چند نکته درباره گواهی انحصار وراثت
- درصورتی که ارزش ماترک متوفی کمتر از سه میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف بدون انتشار آگهی و دعوت از ورثه، در جلسه فوق‌العاده با توجه به اسناد و مدارک ارائه شده، گواهی انحصار وراثت را صادر می‌کند. البته درخواست انتشار آگهی ترجیح دارد.
- اگر در زمانی که فردی فوت می‌کند، همسر او باردار باشد نمی‌توان گواهی انحصار وراثت گرفت؛ یعنی اگر بچه‌ای درصورت زنده متولد شدن از متوفی ارث ببرد، باید صبر کرد تا این بچه به دنیا بیاید.
به عبارت دیگر در صورتی که در زمان فوت نطفه ای منعقد شده باشد جنین نیز جزء وراث قرار می گیرد و باید در دادخواست مربوطه قید شود. - در صورتیکه متقاضی نام یک یا چند تن از وراث را دردادخواست اعلام ننماید، عمل وی در حکم کلاهبرداری بوده با شکایت ایشان قابل تعقیب و مجازات خواهد بود.
دادخواست:
فرم دادخواست از تمامی شوراهای حل اختلاف قابل دریافت است و همچنین از اینجا نیز قابل دانلود می باشد.
تکمیل متن دادخواست ساده است. نمونه تکمیل شده آن نیز در اغلب شوراهای حل اختلاف در تابلو نصب گردیده است .
وصیت‌نامه هم جزو مواردی است که ممکن است وضعیت تقسیم اموال متوفی را تغییر دهد اما از نظر قانون، هر کس وصیت‌نامه‌ای از متوفی دارد باید در مدت ۳ماه به دادگاهی که آگهی انحصار وراثت را منتشر کرده، تحویل دهد. پس از گذشتن این مدت هر وصیت‌نامه‌ای داده شود از درجه اعتبار ساقط است.
اگر متوفی و وارثان ساکن یک روستا هستند، نیازی نیست آگهی انحصار وراثت در یک روزنامه کثیرالانتشار منتشر شود بلکه این آگهی باید یک بار و در یک روز در معابر و اماکن عمومی آن روستا نصب شود.
کسانی که از یک فرد متوفی ارث می‌برند از نظر شرع و قانون به ۳ طبقه تقسیم می‌شوند:
| وراث طبقه اول | عبارتند از: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد. |
| وراث طبقه دوم | عبارتند از: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها. |
| وراث طبقه سوم | عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها. |
اگر در هر طبقه‌ای حتی یک نفر از ورثه در حال حیات باشد سبب می‌شود هیچ ارثی به دیگر طبقات تعلق نگیرد. برای آشنایی با نحوه گرفتن گواهی انحصار ورثه وارد مقاله گرفتن گواهی انحصار ورثه چگونه است؟ شوید.
