فسخ نکاح چیست؟

فسخ نکاح چیست؟

به طور کلی فسخ نکاح مربوط به عیوب در مرد و یا زن می باشد که قانون گذار نسبت به ذکر آنها در قانون مدنی اقدام کرده است ابتدا عیوب مشترک ، سپس عیوب مرد و در آخر عیوب زن بررسی می شود .

الف ) عیوب مشترک :

( ماده 1121قانون مدنی – جنون هر یک از زوجین به شرط استقرار اعم از این که مستمر یا ادواری باشد برای طرف مقابل موجب حق فسخ است. )

لذا چنانچه زن یا مرد هرکدام مبتلا به جنون شوند چه همیشگی چه منقطع ( ادواری ) از موجبات حق فسخ می باشد .

ب ) عیوب اختصاصی مرد :

ماده 1122 قانون مدنی – عیوب ذیل در مرد موجب حق فسخ برای زن خواهد بود:

1. خِصاء ( به معنی خایه کوبیدگی می باشد به حالت کسی اطلاق می شود که بیضه های او در اثر ضربه وارده له شده باشد )
2. عَنَن ( به بیماری مقاربتی خاصی اطلاق می شود که همان نا توانی جنسی مرد می باشد ) به شرط این که ولو یک بار عمل زناشویی را انجام نداده باشد.
3. مقطوع بودن آلت تناسلی به اندازه ای که قادر به عمل زناشویی نباشد.

ج ) عیوب اختصاصی زن :

ماده 1123- عیوب ذیل در زن موجب حق فسخ برای مرد خواهد بود:

1. قَرَن
2. جذام
3. برص
4. افضاء
5. زمین گیری
6. نابینایی از هر دو چشم 

قَرَن ( زائده استخوانی است در عضو تناسلی زن که مانع انجام لقاح است و اگر به صورت گوشتی باشد ، عَفَل می گویند ) .

اِفضاء یکی شدن مجرای حیض و بول بر اثر مقاربت یا یکی شدن مجرای حیض و غایط را می گویند .

در خواست فسخ در دادگاه خانواده  

الف ) درخواست فسخ نکاح از طرف زوج :

اولاً طبق ماده 1124 قانون مدنی عیوب زن در صورتی موجب حق فسخ برای مرد است که عیوب مزبور در حال عقد وجود داشته باشد ثانیاً طبق ماده 1131 همان قانون فسخ فوری است و اگر طرفی که حق فسخ دارد بعد از اطلاع به علت فسخ ، نکاح را فسخ نکند خیار او ساقط می شود به شرط اینکه علم به حق فسخ و فوریت آن داشته باشد . تشخیص مدتی که برای امکان استفاده از خیار لازم بوده به نظر عرف و عادت است .

نکته مهم این است که اگر مرد مستحق اعمال فسخ باشد آیا باید مهریه بپردازد یا خیر ؟ طبق ماده 1101 قانون مدنی – هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ، عَنَن باشد که در این صورت با وجود نکاح زن مستحق نصف مهر است.

پس اگر نزدیکی واقع نشده باشد مهریه ای تعلق نمی گیرد مگر علت فسخ در عنن باشد که نیمی از مهریه به زن تعلق خواهد گرفت حتی اگر نزدیکی هم نکرده باشد .

ب ) درخواست فسخ نکاح از طرف زوجه :

در عیوبی که برای مرد وجود دارد بیماری خصاء حتی باید قبل از عقد هم وجود داشته باشد و بعد از عقد اگر حادث شود موجب حق فسخ برای زن نیست اما دو بیماری دیگری که عنن و مقطوع بودن آلت تناسلی است حتی بعد از عقد هم که باشد موجب حق فسخ برای زن می باشد .

نکته مهم این است که اگر مرد بعد از عقد ، مبتلا به یکی از امراض مقاربتی گردد زن حق خواهد داشت که از نزدیکی با او امتناع کند و امتناع به علت مزبور ، مانع حق نفقه نخواهد بود .

درخواست فسخ نکاح به علت صفت خاص شرط شده فیمابین زوجین :

به طوری که می دانیم همیشه فسخ نکاح برای وجود عیوب زناشویی یا جسمانی بلکه در بسیاری از مواقع اتفاق می افتد که زن یا شوهر صفت خاصی را شرط می کنند که دارای آن صفات نیستند و و صفات فوق ، علت و انگیزه عقد بوده است به طوری که اگر آن صفت موجود نباشد ، رغبتی برای ازدواج موجود نیست . به عنوان مثال اگر زنی به شرط اینکه شوهر آینده اش مثلاً فلان تحصیلات یا شغل یا جایگاه و منزلت اجتماعی را که ادعا کرده داشته باشد تمایل به ازدواج دارد در غیر اینصورت ازدواج نمی کرد یا برای زوج هم همینطور . مثلاً آرایش ظاهری مصنوعی وجود داشته باشد که مانع از روئت ایرادات زوجه بوده مثل استفاده از کلاه گیس یا موی عاریه در حالی که زوجه دارای عیوب ظاهری است و عارضه کم پشتی یا بی مویی دارد . از همین قبیل صفات عبارت است از شغل ، موقعیت اجتماعی ، تحصیلات عالی ، تمکن مالی ، تجرد و امثال آن .

نکته : در صورتیکه صفات خاص فوق توسط هر یک از زوجین ، قبل از ازدواج با طرف مقابل اظهار شده باشد در حالیکه آن صفات ، وجود نداشته باشد این امر ، تَدلیس در ازدواج بوده و علاه بر فسخ نکاح ، مطابق ماده 647 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 جرم می باشد .

ماده 647 قانونه مجازات اسلامی :

چنانچه هریک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هریک از آنها واقع شود مرتکب به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال محکوم می‌گردد.

اما گاهی اوقات نیاز به وصف آن صفات نیست و عقد ازدواج به خاطر صفتی که نیست بلکه اصل بر این است که آن صفت ، وجود داشته باشد مثل تجرد برای هر یک از زوجین یا دوشیزگی برای زوجه . در اینگونه موارد مطابق ماده 1128 قانون مدنی ، عقد ، به آن واقع شده است .

ماده 1128 قانون مدنی : « هر گاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود، خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متبانیا بر آن واقع شده باشد . »

بازنشر از عدالت نو