زمانی که بین افراد جامعه قراردادی منعقد می گردد برای هر یک از طرفین قرارداد تعهداتی ایجاد می شود و آن ها ملزم به پایبندی به قرارداد و ایفای این تعهدات می باشند. قانون گذار نیز بر این موضوع تاکید زیادی داشته و ضمانت اجراهای حقوقی را برای عدم ایفای تعهدات در نظر گرفته است که شامل الزام به ایفای تعهد، جبران خسارات قراردادی و غیره می باشد.
بنابراین تمام افراد پس از عقد هر نوع قراردادی ملزم به پایداری به آن می باشند و نمی توانند هر زمان که بخواهند قرارداد را بر هم بزنند اما در شرایط خاصی می توانند از موارد حقوقی پیش بینی شده در قانون همانند فسخ قرارداد استفاده نمایند. یکی از این موارد حقوقی نیز وجود شرایط منفسخ کننده قرارداد می باشد که البته باید آن را اثبات نمود. دقت داشته باشید که فسخ و منفسخ شدن قرارداد با هم متفاوت بوده و هر کدام آثار حقوقی متفاوتی نیز دارند. گروه وکلای دیده بان حقوق امیر قصد دارد در ادامه این مقاله بررسی نماید که منفسخ چیست و تفاوت آن با فسخ را نیز تشریح نماید.
منفسخ شدن قرارداد
اگر شما هم تاکنون با قراردادی سر و کار داشته اید حتما کلمه منفسخ و یا انفساخ را شنیده اید. این دو کلمه کاملا هم معنی می باشد و آثار حقوقی یکسانی را دارا می باشند. منفسخ شدن قرارداد یکی از روش های اتمام قرارداد و پایان حیات قرارداد می باشد. در این روش قرارداد بدون نیاز به توافق و به صورت خودکار یا به اصطلاح قهری از بین می رود که در علم حقوق به آن منفسخ شدن قرارداد می گویند. بهتر است برای درک بهتر منفسخ شدن قرارداد مثالی را با هم بررسی نماییم.
فرض کنید دو نفر خانه ای را با هم معامله می کنند و برای این معامله قراردادی را منعقد می نمایند. ضمن عقد قرارداد، هر دو طرف معامله یعنی هم فروشنده و هم خریدار با هم توافق می نمایند که در تاریخ مشخصی می بایست ثمن معامله پرداخت شود و در صورتی که در تاریخ ذکر شده ثمن معامله پرداخت نشود معامله منفسخ می گردد.
حال اگر در تاریخ تعیین شده خریدار ثمن معامله را پرداخت ننماید معامله بدون نیاز به توافق جدیدی منحل می شود و به صورت قهری پایان می پذیرد در چنین شرایطی می گویند معامله منفسخ شده است.
تفاوت فسخ و منفسخ شدن قرارداد
حال که با مفهوم منفسخ شدن قرارداد آشنا شدیم بهتر است تفاوت آن با فسخ قرارداد را نیز بررسی نماییم.
همانطور که گفته شد منفسخ شدن قرارداد به صورت خودکار و قهری می باشد و برای تحقق آن می بایست طرفین قرارداد ضمن عقد بر سر آن توافق نموده و شرایطی را تعیین نمایند که در صورت تحقق آن شرایط قرارداد بدون نیاز به توافق جدیدی منحل شده و به صورت خودکار پایان یابد. بنابراین دریافتیم که منفسخ شدن قرارداد منوط به تحقق شرایطی می باشد که طرفین معامله ضمن عقد بر سر آن توافق نموده اند.
اما فسخ قرارداد یک حق می باشد که ممکن است طرفین در قرارداد این حق را برای یکی از طرفین یا هر دو و یا برای شخص ثالث پیش بینی کرده باشند. در چنین شرایطی شخص صاحب حق فسخ می تواند از حق خود استفاده نموده و قرارداد را فسخ نماید و یا می تواند از آن صرف نظر نموده و به حیات قرارداد ادامه دهد. برای درک بهتر حق فسخ قرارداد مثال معامله خانه را با داشتن حق فسخ یکی از طرفین بازگو می کنیم.
فرض کنید دو نفر خانه ای را با هم معامله کرده و برای آن قراردادی را منعقد کرده باشند و ضمن عقد قرارداد توافق کرده باشند که اگر خریدار در تاریخ مشخص شده ثمن معامله را به فروشنده پرداخت ننماید، فروشنده حق فسخ قرارداد را خواهد داشت.
حال اگر در تاریخ مشخص شده خریدار ثمن معامله را پرداخت نکند فروشنده می تواند به صورت یک طرفه معامله را فسخ نموده و با ارسال اظهارنامه به خریدار مراتب را به او اطلاع دهد همچنین فروشنده می تواند از حق فسخ خود صرف نظر کرده و مهلت دیگری برای پرداخت ثمن به خریدار بدهد.
بنابراین متوجه تفاوت فسخ و منفسخ شدن قرارداد می شویم. منفسخ شدن قرارداد به صورت قهری بوده و نیاز به هیچ اقدامی از جانب طرفین قرارداد ندارد اما فسخ قرارداد به خواسته و اراده طرفین می باشد و باید مراتب به طرف دیگر قرارداد از طریق ارسال اظهارنامه گزارش داده شود.
آثار فسخ و منفسخ شدن قرارداد
یکی از مهم ترین نکاتی که در مورد منفسخ شدن قرارداد وجود دارد آثار آن می باشد و همیشه این سوال وجود دارد که آیا آثار فسخ و منفسخ شدن قرارداد مشابه می باشد و هر دو آثار حقوقی یکسانی را بر جای می گذارند؟ برای پاسخ به این سوال می بایست آثار هر دو را بررسی نماییم.
زمانی که یک قرارداد منفسخ می شود در واقع آن قرارداد به پایان حیات خود رسیده است و دیگر آثار عقد وجود ندارد. همچنین تمامی تعهدات ناشی از عقد قرارداد نیز از بین خواهد رفت و قرارداد به صورت کلی منحل خواهد شد. در مثال معامله خانه زمانی که قرارداد به دلیل عدم پرداخت ثمن معامله در تاریخ مشخص منفسخ می شود مالکیت خانه دوباره برای فروشنده خواهد بود.
حال زمانی که یکی از طرفین قرارداد که دارای حق فسخ می باشد، از حق فسخ خود استفاده می نماید و معامله را فسخ می نماید نیز همچنان قرارداد به پایان حیات خود رسیده و آثار عقد و تعهدات مربوط به آن از بین خواهد رفت. پس می توان گفت که فسخ و منفسخ شدن قرارداد دارای آثار حقوقی مشابهی می باشد. در این قسمت می توانیم دوباره به مثال معامله خانه اشاره کنیم یعنی زمانی که فروشنده دارای حق فسخ قرارداد باشد و شرط لازم برای تحقق آن اتفاق افتاده باشد، فروشنده می تواند معامله را به صورت یک طرفه فسخ نماید. در این صورت نیز مالکیت خانه دوباره به فروشنده باز میگردد. پس در می یابیم که این فسخ و انفساخ دارای آثار حقوقی یکسانی خواهند بود.
اما نکته مهمی که باید به آن اشاره کنیم این است که در هر دو حالت فسخ و منفسخ شدن اگر در شروط قرارداد ممنوعیت انتقال موضوع قرارداد یا انجام اعمال حقوقی بر آن ذکر نشده باشد بر آنچه که بین زمان عقد تا فسخ و یا منفسخ شدن اتفاق افتاده است نخواهد داشت مثلا اگر در معامله خانه پیش از اعمال حق فسخ و یا منفسخ شدن خریدار خانه را به دیگری منتقل کرده باشد، پس از آن معامله با فرد ثالث باطل نخواهد شد و مالکیت خانه دوباره به فروشنده باز نمی گردد و خریدار اولیه می تواند همانند ملک و یا مبلغ آن را به فروشنده اولیه پرداخت نماید.
کلام آخر
گروه وکلای دیده بان حقوق امیر در این مقاله بررسی نمود که منفسخ چیست و تفاوت آن با فسخ را تشریح نمود و آثار حقوقی آن ها را نیز با هم مقایسه کرد. شما می توانید برای پرسیدن سوالات خود درباره انفساخ قرارداد و دریافت مشاوره تلفنی با شماره های 02188928452 و 0۹۱۲۴۷۲۶۶۴۱ تماس بگیرید و یا برای مشاوره حضوری و تنظیم قرارداد توسط وکیل ما پس از هماهنگی به آدرس تهران، خیابان فلسطین شمالی، نبش کوچه شهید نجف غزایی عتیق، پلاک 475، طبقه پنجم، واحد 57 مراجعه فرمایید.
